Daarom beste lezer, zie je het? Zie je de schoonheid, de diepgang, de kracht als hij zegt dat het ‘verwonderd’ in de wereld staan vandaag zo belangrijk is, zo essentieel is voor de mens, voor u en voor mij. Deze site wil je helpen om de gedachten van deze filosoof te leren kennen en om zo een ‘verwonderd’ mens te worden.

Recent las ik in een interview met een vrouw met leverkanker:

‘Toen ik ziek werd, heeft men mij gezegd dat ik nog maar een paar maanden te leven had. Ik ging naar huis en vertelde het aan mijn zoon. Toen ik het verdriet op zijn gezicht, het verdriet in zijn ogen zag, realiseerde ik me dat het verlies van zijn moeder voor hem een enorm verlies was, veel meer dan ik mij had kunnen inbeelden. Ik hield mijn eigen leven als minder waardevol dan hij het deed. Toen ik me dat realiseerde, toen ik dat zag in hem, kon ik lichamelijk voelen hoe elke vorm van cynisme en twijfel aan mezelf van mijn schouders viel. Voor de eerste maal in mijn leven voelde ik me overweldigd door Gods liefde. En ik voelde me helemaal vredig.’

Dit is een mooi voorbeeld van wat filosoof De Dijn essentieel vindt bij de mens: de mogelijkheid om zo ‘verwonderd’, zo geraakt te worden, diep in je binnenste. In zijn Grote boek over verwondering legt hij het allemaal uitvoerig uit; ik kan je er hier enkel maar van laten proeven. 

Het object - in het voorbeeld: de blik van de zoon - zegt Herman De Dijn, verwondert, trekt aan, betekent iets, spreekt aan, openbaart, doet iets met mij, affecteert, doet een beroep op mij, appelleert, … Onze taal heeft tal van mogelijkheden om het ‘wonder’, om te betekenis die ik ervaar, te omschrijven. Essentieel is dat het van elders op mij afkomt, ik heb een passieve rol.

Wat ik dan ervaar, is geen louter (vluchtig) gevoel, het is een stemming, een ge-stemd zijn, zoals een muziekinstrument gestemd wordt. Het verandert mij, helemaal.

De betekenis die mij overvalt, kan ik moeilijk onder woorden brengen, kan moeilijk gecommuniceerd worden, is moeilijk overdraagbaar en er kan moeilijk ‘gebruik’ van gemaakt worden. Het behoort niet tot het  nuchtere domein van de informatie of tot het domein van het maken, maar tot het domein van de contemplatie, van het over na denken. Filosoof De Dijn gebruikt hier het woord ‘mysterieus’.

Belangrijk is dat wat als betekenis ervaren wordt , wezenlijk particulier en niet algemeen is. Dit  wil zeggen dat het concrete – het  gezicht van een persoon, een roos, een landschap, een regenboog, een kunstwerk, … -  essentieel blijft. Het gaat steeds om een concreet iets, niet om een idee of een formule, niet om een algemene natuur of wetmatigheid.

Filosoof De Dijn zegt dat het de capaciteit tot verwondering, het aangesproken worden door betekenis, door wat hij ‘het wonder’ noemt, is wat de mens tot mens maakt. Een enorme mooie  visie.

Ergens schrijft hij dat het wonder er alleen is voor de zieners. Er is inderdaad een openheid van geest, van hart, nodig waarin de betekenis in haar concreetheid kan verschijnen en de geest kan treffen. Kijk naar het voorbeeld van de vrouw met haar ziekte.

Wie niet de juiste aandacht heeft, wie niet ziet met de ogen van de liefde of met de esthetische blik, ziet gewone, bruikbare dingen, geen wonderen. Het ‘zien als’ is geen verlengstuk van het gewone ‘zien’, maar is er door een breuk van gescheiden. Mensen kunnen dus ‘blind zijn’ en blijven voor bepaalde soorten wonderen.

Het contact met het wonder valt niet bewust, actief te produceren of vast te houden, het is alleen af en toe terug te vinden.

De homo sapiens, zegt filosoof De Dijn, is de mens die wijs is in de zin dat hij weet hoe gepast te REAGEREN op de betekenissen en waarden die zich in het menselijk leven in gemeenschap REVELEREN.

Hoe ga je om met zo iets waardevols, zo iets kwetsbaars, zo iets mysterieus als het ‘wonder’ of een betekenis die met de zin van het leven te maken heeft en die mij overvalt, die zich reveleert? Hoe kan de zieke vrouw uit het voorbeeld nu verder? Waarschijnlijk vergeet zij dit moment nooit meer. Waarschijnlijk is ze her-stemd en is het ‘wonder’ een blijvende steun in haar ziekte. De mens is in staat om hiermee ‘gepast’ om te gaan, namelijk met rituelen: met een glimlach, met dankbaarheid en tederheid, of met treurnis en rouw bij het verlies van het wonder. In zijn boek legt filosoof Herman De Dijn deze gedachten in al hun schoonheid uitvoerig uit. 

Omgaan en aandacht hebben voor het wonder doe je door rituelen. Maar omgekeerd zijn rituelen ook wachtkamers voor of vensters op wonderen. En zo komen we de titel van zijn boek: waarom we niet zonder rituelen kunnen.

Nog een term wil ik hier meegeven, naast het wonder, de aandacht en het ritueel, namelijk de mythe-en-rite.

Al de betekenissen die bestaan in een samenleving noemt hij de ‘mythe’. En de manier van zien van een ieder mens is altijd wezenlijk bepaald door een of andere vorm van mythe en de verbonden rite. Zie het als het leven zoals het is, de tijdsgeest, onze manier van leven. Die heersende mythe-en-rite bepaalt in belangrijke mate hoe je als individu naar het ‘wonder’ kijkt. Mensen kunnen collectief bepaalde zaken zien of niet zien. Een deel van het Grote boek over verwondering gaat dan ook over mythe en rite in onze moderne tijd.

Filosoof Herman De Dijn gebruikt dan dat mooie beeld: de mens is een dansend wezen, dansend rond al de betekenissen in het leven. 

En beste lezer, heb je het gevoel dat je danst? Dat je danst rond al de betekenissen in het leven? In zijn boek beschrijft hij ook uitvoerig de obstakels, de weerstanden die mensen vandaag ervaren om te dansen, en ook hoe mensen vandaag proberen te dansen, hoe stuntelig en over hun voeten vallend ook.